شرکت های پرداخت برای تسهیل بانکداری الکترونیک در ایران

شاید بتوان گفت گام های اولیه در عرصــه صنعت پرداخت، در دهه هفتاد با تاسیس شــرکت ملی انفورماتیک ایران برداشته شد؛ طرح جامع اتوماســیون بانکی پس از مطالعه و بررسی در همان روزها به ثمر نشست و در دهه های بعدی بود که شــبکه شتاب، شاپرک و فعالیت شــرکت های psp شروع شد، گسترش یافت و به آنچه امروز از بانکداری و صنعت پرداخت در ایران میشناسیم رسیده است.

شرکت های پرداخت برای تسهیل بانکداری الکترونیک در ایران
در این مقاله سعی داریم ببینیم با تمامی این احوال جایگاه ایــران، امروز در عرصه صنعت بانکــداری الکترونیک در مقایسه با کشورهای پیشــرفته چگونــه است و چه مسائلی آن را تهدیــد مــی کند؟

برای پاسخ به این سوال باید گفت تا همین چند ســال پیش مسائل زیادی در این عرصه مطرح میشــد که مانع از حرکت همگام ایران با کشورهای جهان در حوزه بانکداری الکترونیک بود.
عدم پیشرفت مناسب در توسعه زیرســاخت‌ها، استفاده از سخت افزارها و نرم افزارهایی که در مقایسه با سایر کشورها، قدیمی و فرسوده به شمار می آمد، عدم رشد و توسعه کمی و کیفی تجهیزات بانکداری الکترونیکی، اقدامات ضعیف در گســترش خطوط دیتا و Banking-MOB از جمله چالش هایی بود که دراینباره مطرح می‌شد. طی چند سال اخیر اما بانک ها به کمک شرکت های پرداخت (psp ها) تلاش های ویژه ای در این زمینه کردند تا بلکه بتوانند این خلاء ها را پوشش دهند.

*چالش هایی که غیر قابل انکارند

پرسش بسیار مهم این است که با حضور شرکت های پرداخت و البته طرح مسائلی مانند نئو بانک، امروز جایگاه کشور در عرصه بانداری الکترونیک کجاست؟

انصافا ظهور شرکت های پرداخت و توسعه فعالیت های آنان در زمینه های گوناگونِ بانکی از بانکداری غیر حضوری گرفته تا ورود به اپلیکیشن ها، یا راه اندازی سیستم های اعتباری نقش چشمگیری در بهبود این وضعیت داشته است.

اما مقایسه جایگاه فعلی با جهان ممکن است به دلیــل تحریم ها، مقایسه درستی از آب در نیاید؛ به هر حال باید پذیرفت، تحریم‌ها باعث شــده است تا شــبکه پرداختِ ما به لحاظ زیر ســاختی از شــبکه جهانی، ایزوله باشد چرا که کشور به شبکه پرداخت سایر کشــورها متصل نیست. به همین دلیل نتوانستیم دربرخی جاهایی که می‌شد توسعه‌هایی صورت دهیم موفق باشیم، شبکه پرداختِ ما، متصل به زیر ساختِ شــبکه های پرداختِ با استانداردهای بین المللی مانند ویزا و مستر نیز نیست. یکی از مهمترین ایرادات امروز دراین حوزه که بر کشور وارد است، فقدان پرداخت های بین المللی است. یا مثلا اینکه کارت بانکی ایران در خارج از کشــور قابل استفاده نیست، البته اخیرا یکســری از اقدامات و صحبت ها مانند اتصال ســوییچِ شتاب و پرداخت داخل کشور به ســوییچِ میر روسیه مطرح شد که لا اقل تا به امروز اطلاعاتی از خروجی این طرح رسانه ای نشده!

قاعدتا برعکس موضوعی که در بالا گفتیم هم صدق می کند، یعنی اگر یک توریســت از خارج به ایران بیاید و کارت ویزا و مسترداشــته باشــد نمی تواند روی پایانه های فروشگاهی و درگاه های پرداخت اینترنتی عملیاتی انجام دهد. بنا براین باید گفت، پرداخت بین المللی بزرگترین موضوعی است که در نظام بانکداری الکترونیک ما جایش خالی اســت. قطعا چنین مسئله‌ای در در موضوع انتقال دانش و استانداردهای بین المللی هم ما را با چالش هایی روبه رو می کند.

*نقش پررنگ شرکت های پرداخت

اما آنچه که مــی توان به عنوان یک نکته مثبت ارزیابی کرد اینکه اگر چه ما در برخی موارد گویی به نوعی چرخ را از نو اختراع کردیم که این خود هزینه های زیادی را بر کشور تحمیل می کند، ولی با بومی سازی بسیاری فناوری ها، بی اغراق موفق به کســب دانش هــا و تجربه هایی متفاوت دراین عرصه شدیم، به عنوان مثال اگر ما به زیر ســاخت های پرداخت بین المللی مانند ویزا و مستر اتصال داشتیم، شاید هیچ گاه شبکه شتاب به وجود نمی‌آمد، شاید هیچ گاه یک زیر ساخت مستقل در نظام پرداخت نداشتیم و از سویی در کنار این موضوع، دانش ها و تجربه هایی ایجاد شده که همه این ها می تواند نیمه پرلیوان باشد. البته بدیهی است برای رسیدن به این مهم، انرژی، نیرو، منابع و زمان و هزینه قابل توجهی نیز صرف شــد. دراین میان برخی از شرکت های پرداخت الکترونیک که “ایران کیش” نمونه ای از آن هاست موفق شدند بسیاری از مفاهیم فناوری مالی کشور را ضمن تطبیق با استانداردهای بین المللی، بومی سازی کنند. ایران کیش در موضوعاتی مانند پرداخت غیر تماسی و NFC، ریال دیجیتیال و سیستم های اعتباری عینا موفق به پیاده سازی چنین مهمی شد.

از سویی دیگر هرچند باید گفت، زیر ساخت های ســخت افزاری نیز از موضوع تحریــم در امان نبوده، اما این بدان معنی نیســت که دراین بخش الزاما عقبتر هســتیم؛ اتفاقا می شــود ادعا کرد که بازهم به لطف شرکت های PSP در برخی موارد نسبتا همگام با دنیا پیش رفتیم و بخشی ازســخت افزارهای ما به روز هستند، البته قاعدتا باز با هزینه بیشتری.

در بحث نرم افزار نیز باید گفت که توانایی بالایی در کشور داریم، اما این بخش، را موضوع مهاجرت نیروی کار و متخصص به شــدت تهدید مــی کند که مقتضی است برای استفاده از دانش و تخصص نخبگان داخلی، تمهیدی اجرایی اندیشیده شود.

روی هم رفته باید گفت به مدد شرکت های پرداخت طی چند سال اخیر و البته دوران عجیبی به نام کرونا، نئوبانک و بانکداری دیجیتالی پیشرفت خوبی با توجه به بضاعت ها در کشور یافت. اگر چه علی رغم این پیشرفت، بازهم جای خالی ارتباطات گسترده تر بین المللی محسوس و غیرقابل انکاراست. اما قطعا موضوعاتی که شرکت های پرداخت با بهره گیری از توانایی های خود، برای حفظ مفهوم بانکداری الکترونیک برای کشور کسب آبرو کردند ارزشمند و قابل دفاع بوده است.